Beqir Buzuku - Poezi për fëmijë e të rinj

Çelësat e dritës

Është një rrugë e adhuruar,
Rrugë e mrekullive,
Nëntë muaj ngarendje
Deri te muaji i qershive.

Tridhjetë e gjashtë çelësa
I vjelim në Abetare,
Me ta në mendjesy hapim
Tridhjetë e gjashtë dritare…



Hapat e parë

Me hapat e parë u hodhëm
Në shtigjet e jetës,
U hodhëm rrugës zigzage,
Rrugës së mbarë
Dhe filluam lojën
Me t’dashurat lodra,
E me vrapimin pas fluturave,
Nëpër lulishte e kodra.

Mandej pasoi ëndrra tjetër,
Misri u poq në arë,
Atëherë filluam betejën
Me shkronja e me numra,
Në klasën e parë…



Vjelje drite

Çuna e çupëza të gjithë tok,
Të gjithë tok – dorë për dore
Hedhen në rrugën nëntëmujore.

Ajo rrugën nis në shtator,
Stacion ka muajin qershor.

Tempulli i dritës i pret derëhapur,
Fryta diturie aty për të vjelë,
Në vendnumërim për t’mos ngelë.



Udha 9-mujore

Plot nëntë muaj
Në ngarendje,
Mbëltojmë shumë risi
Në dritëmendje.

Dhe sërish nisemi
Nga muaji shtator,
Gjithnjë ecim
Drejt të njejtit cak,
Vjelim fruta në qershor.

Buzëqesh fytyra
E fillim verës,
Cicëron laraska në pemishte,
Në pemishte të shendverës.



I pari

Në mes të lagjes sime
Është një dru molle,
Aty dhuron dritë diturie
Pallati i një shkolle.

Aty është një çun,
E quajnë çun shkollari,
Ai kudo shkëlqen,
Përherë është i pari…

Në ditar nuk ka
Asnjë mungesë,
Në nxënie kurrë nuk ka
As një pengesë.

Shpesh shkolla mban
Ndonjë manifestim,
Pa Endritin kremtimi
S’do të kishte kuptim.

Ai çun ka prirje
Për recitim,
Shquhet si mjeshtër
Edhe për aktrim.

Pa të skena
E zbehtë do të ishte,
Pa të kremtimi
Shije s’do të kishte.

Shendohen prindërit
Dhe mësuesja e tij,
Shokët dhe shoqet
Atij ia kanë lakmi.



Buzëqeshje shprese

Buzëqesh çuni Premtim,
Shendohet çupa Shegë,
Zogu i shpresës
Cicëron përmbi degë.

Buzëqesh muaji
I fillimverës,
Sheqerosen qershitë
Në pemishten e shendverës.

Seç buzëqeshin prindërit,
Buzëqesh mësuesja Mbresë,
Paguhet mundi i shkollarëve,
Në librezë pikë nota pesë.



Orari

Ditë e natë - e natë  ditë,
Ik koha në pakthim,
Bashkë me kohën ecim ne,
Ecim ne me shoqe e shokë;
Herë ngadalë, herë me nxitim.

Kohën lypset akorduar me orar,
Nëpër udhën e jetës
Të gjithë tok ecim krenarë.

Jeta pa orar s’ka kuptim,
Orari nuk na e bën me hile,
Na dhuron kohë për mësim,
Na fal kohë për lojë;
Por nuk na fal asnjë minut,
Asnjë minut për vendnumërim.

Shpejt ik dita,
Në mbrëmje shumkush
Mund të ndjejë lodhje,
Vjen nata, sjell gjumin,
Ilaç, për çlodhje.



Drita

Pas bregut
Dielli zbret,
Terri shtrin
Perden e vet.

Strak! Shtyp një buton
Xha Tali,
Buron rryma
Nga termocentrali.

I bën detyrat
Çupëza Melë,
Korrigjon hartimet
Arsimtari Xhelë.



Në piknik

Në hartim – temën e parë:
“Një ditë në piknik”
Si e shtjelloi çuni Fisnik?

“… në piknik” temë simbolike,
Për të shkruhet me frymëzim,
Fisniku pa aspak hamendje
Derdhi në letër këtë përjetim:

- Shokë e shoqe të klasës
Të gjithë qem tok.
Mirë na priu arsimtari Xhelë,
Një ditë maji u nisem në piknik
Me autobus të xhaxhit Nelë.

- Diku kah mesdita
Zbarkuam në Prekaz,
Te shtëpia e Jasharajve,
Aty fëmijë e të moshuar
Na pritën buzagaz.

Vizita në Prekaz
Fisnikut i la mbresë…
Përshtypjet e asaj dite
Ai edhe sot i ruan,
I ruan të incizuara në kujtesë.


- Nxënës të dashur,
Ju faleminderit për vizitën!...
Tha një mesoburrë dhe shtoi:
- Këto gjurmë që po i shihni në mur
Nuk janë vrima që i ka hapur qukapiku
Aty plumba ka hedhur armiku.

- Ai me dorë mesjete
E përgjaku vatrën tonë,
Me veprim çnjerëzor tentoi
Për të shembur udhën e jetës sonë.

- Prekazin… e mbuloi me plojë,
Po as Drenica as Kosova s’u gjunjëzuan,
UÇK-ja iu bë mburojë…



Një plus dhe një minus

Çuni Premtim
Dhe çuni Gjetë
Janë shokë banke,
Shokë banke
Në klasë të tetë.

Që të dy
I pret i njejti cak.
Po, vallë, a i kanë hapat
Në të njejtin nivel?
Mirë e jo mirë,
Përfundimi laraman na del…

Premtimi librin e do shumë,
Gjetës i mungon koha
Edhe për gjumë,
Ditë e natë, si magneti
Atë seç e tërheq interneti.

- Gjetë, shoku im
E ke shumë gabim,
Je hedhur në harlisje;
Një llasticë anonime, pa adresë
Po t’vardiset përmes internetit,
Përditë po të shtyn
Vetvetes për t’i hedhur pengesë,
Pengesë në udhën e jetës –
I tha një ditë Premtimi Gjetës.

Kaluan ditët, javët e muajt,
Kaluan shpejt,
Ikën sikur dikush
T’i kishte shtyrë me dorë,
Frytet e nëntmujorit
U volën në qershor.

Gjeta disi i zbehur në fytyrë
Vonë e pa veten në pasqyrë,
Në pasqyrë të kohës së bjerrur kot,
Ai vonë e kuptoi se koha kalon,
Kalon si uji nën urë
E prapa nuk kthehet dot.

Fshin lotët me faculetë.
Po pësimin sit a shlyejë?
Sytë i duken të mjegulluar,
Si i përgjumur në vete flet:
- I mjeri unë, ç’më gjeti,
Më hodhi në lojë lazdrajka…
Grusht më dha interneti.

Këshillat e Premtimit
(me rend e me vend)
Tash i vërtiten në mend:
- Gjetë, unë të kam thënë
Që në fillim shqitju librit,
Përndryshe vendnumëron,
Pas qershorit, në pushim…
Për internet nuk është vonë,

Në qershor Premtimi më i miri,
Më i miri në mesin e shkollarëve,
Gjeta i pari nga të prapmit,
Nga të prapmit në fund të shkallëve.



Kur mungon guximi…

Çuni Bardh
Është në hall të madh…

Deri dje ishte i qetë.
Tash është në klasë të tetë,
Dhe iu ka rritur mendja,
Në zemër i është ndezur një zjarr
Për shoqen e bankës,
Për çupën Arjetë.

Natën ai humbur në ëndërr
Është bashkë me Arjetën,
Kur zgjohet nga gjumi
Sa keq e ndien vetën
Pa Arjetën.

Mendohet e mendohet
Dhe disi trimërohet:
- Sot në shkollë, patjetër
Asaj do t’i drejtohem
Me një letër…

Sot, nesër – sot, nesër
Koha kalonte si uji nën urë
E Bardhi s’e bënte zemrën gur…

Dita-ditës i shtohej vuajtja,
I shumëfishohej zhgënjimi,
I zvogëlohej guximi
I përtëritej hezitimi.

Ah Arjetë, Arjetë!
Në shpirtin e Bardhit
Vuajtje ke derdhur,
Një pjesë të zemrës
Tashmë ia ke vjedhur…
Një hartim me dy ngjyra

Një ditë, në orën e tretë
Hyri në mësonjëtore arsimtari Xhelë,
Sipas planprogramit të klasës tetë
(nga lënda e gjuhës amtare)
Ai tri tema i shënoi në tablë.

Pastaj për rëndësinë e hartimit
Foli shkurtimisht:
- Zgjidhni temën që ju pëlqen.
Mos shkruani shkel e shko,
Shkruani konkretisht!

Sakaq drejt tabelës
Nxënësit gapërruan sytë,
Altinit e Norës u pëlqeu
Tema e dytë.

Tema e dytë:
“E zeza dhe e bardha”,
Për mendjemprehtët
Temë shumë e qëlluar,
Për mendjezbehtë
Mjaft e ndërlikuar.
Çuni Altin tha me vete:
- Për mua ky s’është hartim,
Po ca fjali si në gramatikë,
Për pesë minuta mund t’u vë pikë.

Nxori lapsin e ushtrimoren,
Nisi hartimin, gjoja seriozisht,
Në fushën e fletës së bardhë
Hodhi ca rreshta me radhë:

- E zezë është lëkura
E atyre që shpesh rreziten në det,
vajzat zeshkane, fytyrëçokolatë
shumë i adhuron çuni Valdet;

- Pamje ngyrë prilli sytë e Blerinës,
Në buzëqeshje shendvere
Shëmbëllen fytyra e Kaltrinës;

- Ah, Nora, Nora
Faqet bardh sikur bora!
Flokët ngjyrë të zezë,
Sytë sikur rrush,
Sa herë që e vjedh me sy
Zemrën seç ma djeg
Sikur me prush…

Vallë, Altini shkroi hartim
Apo një lloj poezie?
Askush në klasë
Nuk i ra dot në fije.

E kupton arsimtari i vet
Me përvojë,
Ka për t’u shkri së qeshuri
Kur ta lexojë.

Shoku i Altinit, çuni Gjetë
Për hartim zgjodhi temën e tretë.
Tema e tretë - titull aktual:
“Rrëfim për një përjetim personal”.

Çuni Gjetë në bankën e tretë
Ishte ulur prapa çupës Arjetë.

Ai mbushur disponim
Shkroi këtë hartim:

- Nuk janë pak pesë orë mësimi,
Në ndërrimin e dytë
Xixa më shkreptijnë sytë…

- Një ditë, kur u ktheva në shtëpi
Ndieja lodhje, ndieja uri.

- Hëngra darkë,
Mandej u shtriva për të pushuar,
Në atë rast mu kujtua:
Arjetës duhej shkruar…

- Papritmas, vrik! U ndal rryma,
M’u duk sikur mu ndal fryma…

- Si një dorë sherri
Perdja e territ,
E mbuloi ekranin e kompjuterit,
E si t’i shkruaja në internet
Ca fjalë… zemrës Arjetë?

Çupa Norë trajtoi një tjetër temë,
Temë me domethënie simbolike,
Tematikën e saj ajo e shtjelloi
Në një mënyrë krejt më ndryshe,
Për t’i dhënë kuptimësi logjike:

- Jeta s’është krejt shkëlqim
Sikur pasqyra,
Po është me dy ngjyra,
Me dy ngjyra – laryshi,
Njëra e zezë, e shëmtuar,
Tjetra e bardhë, e mrekulluar;

- Dikush thur perde terri,
Dikush mbëlton mollë sherri;

- Ëndrra mbetët ëndërr,
Fantazia vetëm dëshirë,
Pema nuk ka shije
Pa u pjekur mirë;

- Shoku-shokut, shoqja-shoqes
I ndihmon në raste vështiërësish,
Atëherë zogu i bardhë
ëmbël cicëron përmbi dardhë…

Po nxënësit e tjerë
Ç’përshtypje derdhen në hartim?...
Për këtë ju rrëfej në vitet në vijim…

Kur duhet të fillojnë të lexojnë fëmijët?

Bota e teknologjisë me kompjutera, tableta e celularë inteligjentë, ka bërë që leximi i librit të kalojë në plan të dytë. Ky problem global është më i përhapur te fëmijët. Por, cilat mund të jenë disa mënyra interesante, me të cilat fëmija mund të motivohet për lexim?

 
Leximi i prindërve bashkë fëmijën:

 Leximi i përbashkët është ndër mënyrat më të mira për ta bërë fëmijën të interesohet për librat. Natyrisht, kjo gjë varet edhe nga koha e fëmijës në ditën e caktuar dhe a do të ketë dëshirë për të lexuar, por provojeni me “unë do ta lexoj një faqe, pastaj do ta vazhdosh ti”. Kjo është dëshmuar se ka sukses, sepse e ndani punën dhe në vazhdimësi ngjall interes te të vegjlit.


Imitimi i personazheve:

 Shumë nëna këshillojnë se leximi rreth karaktereve, të cilët fëmijët mund t’i imitojnë, është një karrem i shkëlqyeshëm. Po ashtu, edhe gjithë seria e librave, në të cilat gjenden të njëjtat karaktere. Në të vërtet fëmijët, kur i pëlqejnë dhe identifikohen me personazhe nga librat, mezi presin që të dalë vazhdimi i veprës dhe zhvillojnë edhe më shumë dashurinë ndaj leximit.

 
Krijoni klubin shtëpiak të adhuruesve të librave:

 Në këtë mënyrë, një nënë ka arritur të tërheqë në lexim tërë familjen. Në fund të ditës, të gjithë bashkë diskutojnë rreth asaj çfarë kanë lexuar dhe çfarë u ka pëlqyer më shumë.

 
Ku mund të lexohet?
 
Fëmijët është mirë të lexojnë në këndet, ku ata studiojnë dhe ku bëjnë detyrat, por edhe mjediset e qeta dhe të freskta të shtëpisë janë motivuese. Për ta bërë zakon dhe edukatë leximin, është e mirë që fëmijët të mësohen të lexojnë edhe gjatë pushimeve, apo udhëtimeve.

 
Kur duhet të fillojë të lexojë fëmija?

 Fëmijët, që në moshën njëvjeçare, shfaqin interes të madh për librat me figura. Me kalimin e viteve duhet shtuar sasia dhe cilësia e librave. Fëmija duhet të lexojë në çdo kohë, sipas regjimit dhe planifikimit ditor. Mirë është që për librin të mos vihet orar, por ai të lexohet sa herë që shihet e nevojshme, sa herë ndihet nga fëmija.

Në çdo lloj forme, libri është ushqim për trurin! 
_____________
/ Top Channel /

Fëmijët dhe leximi

Të lexuarit nuk është vetëm një çelës që na çon drejt një suksesi akademik, por dhe mbi të gjitha një nga burimet më të mëdha të kënaqësisë që mund të përjetojë një qenie njerëzore. E megjithatë, shumë të rinj, veçanërisht djem e kanë shumë të vështirë që ta lidhin aktin e të lexuarit me kënaqësinë.

“Fëmijët nuk mund të mësojnë, nëse nuk lexojnë”, na kanë thënë dhe vazhdojnë të na thonë vazhdimisht mësuesit nëpër shkolla. Sigurisht që është një thënie e drejtë, por leximi është shumë më tepër sesa një rrugë drejt diturisë. Librat sjellin kënaqësi dhe aventura të paimagjinueshme. Të lexuarit na bën njerëz më tolerantë, më të hapur, më të mirëkuptueshëm ndaj vetes dhe të tjerëve, sepse përmes tyre mësojmë për kultura të ndryshme, për vende, kohë dhe njerëz që nuk mund t’i takojmë dot gjatë ekzistencës sonë shumë të shkurtër dhe të kufizuar gjeografikisht. Ka fëmijë që vazhdojnë të jenë të magjepsur pas librave, veçanërisht ndaj librave të fantazisë, sepse ua zhvillojnë imagjinatën duke i çuar në situata dhe vende të panjohura. Por jo të gjithë fëmijët e të rinjtë, veçanërisht djemtë, janë të këtij mendimi, apo të dhënë pas librave.

Sipas një studimi të bërë në Europën Perëndimore, gjatë 10 viteve të fundit numri i fëmijëve që marrin hua librat nga bibliotekat për t’i lexuar dhe për t’i rikthyer sërish është shumë më i vogël krahasuar me një dhjetëvjeçar më parë. Po sipas këtij sondazhi, 42% e djemve nga mosha 11 deri në 16 nuk kanë lexuar kurrë një libër thjesht për qejf apo me kënaqësi dhe se një e dhjeta e djemve nën 14 vjeç lexojnë librin e parë në moshën 9-vjeçare.

“Shumë djem thjesht nuk arrijnë që ta rrokin dot konceptin se libri është edhe kënaqësi”, thotë një psikolog britanik. Sipas tij, leximi duhet nisur që në vogëli dhe me kalimin e viteve duhet shtuar pak nga pak dhe në këtë mes një rol shumë të rëndësishëm kanë pa dyshim prindërit. Dhe të lexosh nuk mjafton vetëm të dish germat. Sigurisht që në epokën e internetit është shumë e vështirë që t’i motivosh fëmijët që të bëhen lexues të rregullt dhe të ndiejnë kënaqësi prej librit. Kjo sepse pjesën më të madhe të kohës së lirë ata e kalojnë online dhe para ekranit të televizorit.

Sipas një përllogaritjeje një fëmijë perëndimor çdo ditë kalon një mesatare prej 1.0 orësh online dhe 2.7 orësh para televizorit. Ata jetojnë në një botë që dominohet nga celebritetet, pra personat e famshëm shpesh për hiç mosgjë dhe ajo që u përcillet është ideja se fama dhe paraja mund të arrihen lehtësisht e pa e vrarë shumë mendjen. Në këto rrethana të lexosh shpesh kërkon një sforcim shumë të madh edhe pse po të fillosh ta shijosh leximin e kupton se sa e lehtë dhe e këndshme është kjo veprimtari. Një tjetër problem i madh është varësia ndaj fjalorit të varfër, një varësi që lexuesit e mirë nuk e kanë. Shpesh ata që fillojnë të lexojnë për herë të parë hasen në një numër fjalësh që nuk ua kuptojnë domethënien dhe kjo i bën që leximi t’u duket i lodhshëm dhe kësisoj duke qenë se lojërat e internetit janë më të thjeshta ato e lënë librin për t’iu drejtuar lojës. Vetëm praktika mund t’i japë një fëmije besim dhe kënaqësi në të lexuar. Ja përse shkollat më të mira kanë në programin e tyre dhe një orë që quhet ora e leximit gjatë së cilës fëmijët shkojnë në bibliotekën e shkollës dhe kalojnë të qetë e në heshtje një orë me librin për t’u familjarizuar dhe për t’u ushtruar me të lexuarit në mënyrë që më pas kjo veprimtari të shndërrohet në kënaqësi.

Po çfarë duhet të bëjnë prindërit nga ana e tyre? Në shtëpi, strategjia inteligjente janë ato që funksionojnë më mirë. Kështu, nëse do t’u thoshim vazhdimisht se sa i mirë është leximi, fëmijët do të lodheshin dhe do të kishin efekt të kundërt. Të mësuarit me librin duhet të fillojë që në fëmijërinë e hershme. Fëmijëve fillimisht u duhen treguar librat me figura, më pas kur ata nisin që të kuptojnë u duhen lexuar përrallëza dhe tregime të shkurtra dhe kështu kalitet dhe çelikoset një marrëdhënie e gjatë dhe e shëndoshë me botën e librit. Fëmijët që kanë dëgjuar tregime, apo histori që në fëmijërinë e tyre janë më të gatshëm që ta vazhdojnë kënaqësinë e ndier duke lexuar libra kur arrijnë moshën e vështirë të adoleshencës dhe të ndërtojnë kështu me librin një marrëdhënie që do të zgjasë gjatë tërë jetës. Një këshillë është ajo e të lexuarit bebeve që nga momenti që lindin e derisa ato arrijnë të kuptojnë vetë shkronjat, madje kjo praktikë, sipas disa psikologëve, duhet vazhduar deri në moshën 12-vjeçare ose deri në atë moshë që fëmijë kërkon vetë që të ndalosh së lexuari për të.

Ndërkohë, një fëmijë duhet të marrë mesazhin se të lexuarit nuk është vetëm një gjë që e bëjnë fëmijët dhe këtë askush më tepër se një prindër i devotshëm pas leximit, nuk mund t’ua tregojë. Shembulli pozitiv është shumë më i vlefshëm për djemtë e vegjël. Nëse ata shohin dikë që e respektojnë shumë si prindërit, apo ndonjë të afërm tjetër që lexon vazhdimisht, atëherë ai do të dëshirojë që ta imitojë atë. Nëpër shkolla të ndryshme të Britanisë së Madhe organizohen shpesh konkurse për lexuesin më të mirë, konkurse që janë një inkurajim më shumë për fëmijët, kryesisht për djemtë e vegjël. Kjo dhe masa të tjera po ndërmerren me një intensitet shumë të madh nga shumë institucione mësimore në Perëndim, sepse tashmë ata janë bërë të ndërgjegjshëm se nëse do të vazhdojnë që të injorojnë rënien e lexueshmërisë te brezi i ri pasojat do të jenë shumë negative te brezi që do të qeverisë nesër. /Shqip/