Tregime për fëmijë nga Bajram Sefaj (1)

Shkrimtari Bajram SEFAJ

“VETERINERI”

(Kryepersonazhi i kësaj rrëfenje kishte mbaruar studimet e Veterinarisë. Mirëpo, ai nuk e kishte ushtruar asnjë ditë profesionin e VETERINERIT. Qysh gjatë studimeve, Esad M. e kishte ftuar një “zë” për një MISION: t’i vinte themelet e letërsinë shqipe në Kosovë)

*

    Gjyshi i Bardhës ishte zgjuar më heret se zakonisht. Mbeska po i afrohej, duke fërkuar sytë bojëqielli.

   - Kush ka fjetur më shumë, ti, apo unë? Apo, Gjyshja? - filloi bisedën me rromuze, Gjyshi.

   - Duket ... të tretë, ndërhyri Gjyshja, duke vënë në tavolinë dy filxhana me kafe.    

   Mbesa po e pinte qumështin me çokollatë, që e kishte marrë vetë në kuzhinë.

   - Ku e kishim lënë mbrëmë, Gjysh?

   - Te Gjimnazi! Te “Gjimnazi Real”, - grabiti Gjyshja.

   - Hë, moj! Sot e paske ... me “reale” e me “rafale’ - tha, Gjyshi.

   Gjyshja po qeshte me zë. Ajo e pranoi se batuta e Gjyshit ishte “gjetje” e bukur.

   Një ditë më parë, Gjyshi i kishte rrëfyer Mbeskës për rrugën e tij të shkollimit. Tetë vitet e para i kishte kapërcyer me ndonja tetë fjali.

   - Dje i re shkurt, Gjysh! - e “qortoi” mbesa Bardhë.

   - Të gjata i ka ato të kohës më të vonë, kur është takuar me mua! - ndërhyri Gjyshja.

   Qeshën të tretë. Tani, më së shumti - Gjyshi.

   *

   Gjyshja kishte mbaruar studimet për Mjekësinë, në Beograd. Ishte Gjinekologia e parë kosovare. Specialiste e njohur dhe, më vonë, Ligjëruese nē Fakultetin e Mjekësisë në Prishtinë. Drejtoi Spitalin e Lindjes, derisa doli në pension. Pushteti i diktatorit serb M., në vitin 1990, e pati dëbuar nga puna, ashtu si edhe të gjithë profesorët e Universitetit dhe qinda specialistë shqiptarë të Klinikave ...

   Gjyshja e Bardhës, Prof. Sahadete M. ishte një zonjë e nderuar.

   Gjyshi Esad M., kishte kryer Shkollën fillore në Plavë-Guci, në zemër të Alpeve Shqiptare, në truallin e bëmave të malësorëve, të cilët i përjetësoi At Gjergj Fishta në “Lahutën e Malcisë”. Gjyshi kishte zbritur nga Alpet shqiptare, duke ndjekur gjurmët e hapave të Ali Pashë Gucisë, drejt Pejës së Lumbardhit. Mbasi kishte mbaruar shkollën e mesme katërvjeçare, ai kishte vijuar studimet për veterinari në një qytet të largët, larg nga vendlidja e tij.

     *

   - Ku e lamë, mbrëmë, Gjysh? - pyeti Bardha.

   - Na tregon Gjyshja, se unë paskam harruar! - tha Gjyshi. - Ah, po! - u kujtua ai.

Qyteti ku ka studiuar yt Gjysh ishte Kryeqytet i një Shteti, i cili tashmë është zhdukur nga harta e re e Evropës. Ai shtet shumëkëmbësh që i mbante bashkë popujt që kishin një lidhje etnike midis tyre, - e mbante peng edhe një popull që s’kishte asnjë lidhje me asnjërin nga këta popuj. Emri i këtij qyteti, i cili paradoksalisht sugjeronte “ngjyrën e bardhë”, u sillte të zeza shqiptarëve të Kosovës dhe sivëllëzërve të tyre në Maqedoni e Mal të Zi! - tha Gjyshi.

   Bardha nuk e kishte dëgjuar asnjëherë një rrebesh kaq të ashpër fjalësh që dilnin nga goja e Gjyshit.

   - E ngatërrove Bardhën me Qytete e Kryeqytete, të “bardha” me të “zeza”, që “duken” e “zhduken” nga Hartat!, - tha Gjyshja.

   - E po, këto punë Bardha ime i kupton tani, si unë e ti! - tha Gjyshi, duke shtuar se, unë, tashmë isha rritur.

   Për t’u “solidarizuar” paksa me Gjyshen, Bardha tha se “nuk e kuptonte aq mirë si mund të zhdukeshin shtetet nga Hartat e Gjeografisë”.

   - Zhduken, zhduken, madje emri i tyre zhduket edhe nga Globi i Madh i Botës! - tha Gjyshi.

   - U harroftë! - tha Gjyshja, duke pandehur se e mbylli bisedën.

   - Po, ç’u bë me VETERINERIN? - pyeti Bardha.

   - Kam drojë se je ende e vogël, Bardha ime, të kuptosh ç’është “magjepsja”. Ç’është ai zëri që të “thërret” e të “joshë” të ndërrosh “udhë” në jetë?!

   - Jo, Gjysh, unë besoj se tashmë kuptoj shumëçka!

   - E di, e di, por sot po e lëmë me kaq! - e mbylli bisedën ai.

   - Dakord! - tha Bardha.

     *

     Veterineri i ardhshëm, Esad M., pritej që sapo ta merrte diplomën e Fakultetit, të vishte mantelin e bardhë në cilëndo Kooperativë bujqësore a fermë të madhe kafshësh, kudo në Serbi, apo në Krahinën “bujqësore” të Vojvodinës. Ai mund të zinte punë në Institutin Farmaceutik të Beogradit dhe të bënte karrierë e pasuri. Por, jo, jo. Ai nuk do ta bënte këtë gjë. Ai po e ndiqte zërin që e kishte grishur që në shkollë të mesme, jehona e të cilit ia kishte prishur shpesh gjumin edhe gjatë studimeve. 

   Ishte ky Esat M., Gjyshi i Bardhës, (S. Nokshiqi) që shkruante e botonte vjersha, skica e tregime, për bashkëvendësit e tij, pēr këta hamallë “me samarë” në shpinë, që bënin punë kuajsh në tregje perimesh, për këta druvarë që sharronin dru në podrumet e pallateve të qytetit, për këta pastrues rrugësh e sheshesh, me fshisa bishtgjata nën sjetull, të cilët flinin nëpër parqe të qytetit, apo nën urat e Danubit që takohet me Savën, te këmbët e kështjellës Kalamegdan.

   - Ata kishin mallë për familjet e tyre që s’i shihnin muaj të tërë, duke punuar err e terr, për t’u siguruar një kafshatë bukë familjeve në vendlindje, në dimrat e acartë të Kosovës, Maqedonisë a Malit të Zi, - tha Gjyshi.

   Gjyshi, sakaq e pa se kishte sjellë shumë “re të zeza” në ballkonin e shtëpisē në Prishtinë, ngaqë Bardhës zu t’i vezullonte një pikë loti në cep të syrit.

    - Dëshiron të të tregoj një barcoletë, Bardhë?

    Ajo fshiu lotin dhe pohoi.

    - Dy punëtorë krahu nga Kosova po hanin shalqin, ulur në barin e kositur, në një cep parku. Dy milicë po kalonin pranë tyre.

   “Mblidhini, pastaj, lëvoret e shalqinit! Mos i lini këtu, se do t’ju gjobisim!”, - kishin ata.

   “Mos u bëni merak, - u kishte thēnë njëri nga ata që po hanin shalqin, - edhe po i lamë ne, i mbledhin sonte bashkëvendësit tanë nga Kosova, të cilët pastrojnë parqet e kryeqytetit”.

   Milicët ishin gajasur, duke qeshur me zë të lartë, pa menduar se edhe varfanjakët e shkretë dijnë të bëjnë humor.

   Bardha qeshi, sa për t’ia bërë qejfin Gjyshit.

   *

   Mbas “Luftës së Madhe”, Gjyshi i Bardhës kishte vendosur t’i përgjigjej “zërit” që e kishte “dëgjuar”, kur kishte vajtur për studime në Beograd. Dhe, ishte kthyer aty, nga kishte ikur katër vjet më parë.

   Në Prishtinën e tij, tani ai kishte mbledhur rreth vetes miq e dashamirë të dijes e të artit. Ishin kohë të rënda. Kishte pak njerëz të arsimuar. Por, ai që nuk ishte thyer në kohë edhe më të rënda, kishte vendosur të mos dorëzohej as tani.

   - Yt Gjysh, Bardha ime, kishte një karakter të pathyeshëm. Ai, bashkë me miq të tij, atdhetarë që nuk dorëzoheshin para sfidave të jetës, po i vinin themelet e arsimit dhe të kulturës në Kosovë. Sapo ishte themeluar Radio-Prishtina, po ngriteshin shkolla fillore e të mesme, me kuadro që ishin shkolluar në Tiranë, në kohën e Mbretërisë Shqiptare. Zunë të botoheshin libra shqip në Ndërmarrjen Gazetare Botuese “Rilindja”, - po i thoshte Gjyshja S. mbesës së vet, Bardhës.

     - Gjyshi Yt, e ka themeluar Revistën letrare - kulturore “Jeta e Re”. Në faqet e saj është mbjellë fara e letërsisë shqipe në Kosovë, bija ime e dashur. Revistat “Përparimi”, “Zani i Rinisë”, “Fjala”, “Pionieri”, “BAT”, “Shëndeti”, “Bota e Re”, “Gjurmime Albanologjike”, të gjitha kēto janë motra a bija të “Jetës së Re”, mbeska ime” - i kishte thënë Bardhës, Gjyshja S.

    Ajo po i thoshte Mbeskës, se Gjyshi ishte një njeri modest.

    - Asnjëherë në jetën time nuk e kam dëgjuar të mburrej, të lavdërohej ... Yt Gjysh ka “zbuluar” talentë të rinj, siç i thonë një fjale, “me qiri e me pishë”, duke i nxitur të shkruanin e të botonin shkrimet e tyre në gazeta e revista shqiptare. Në “kohë të liga” që vinin shpesh nga qarqe të errëta të regjimit, Yt Gjysh ka dijtur t’i mbronte me mençuri shkrimtarët e rinj. Ai ka gëzuar respektin dhe dashurinë e pafundme nga të gjithë krijuesit tanë letrarë. Shpirti i Doajenit të shkrimtarisë dhe kulturës shqiptare, do të ndriçojë Qiellin e Kosovës”, - kishte thënë Gjyshja S.

   - Sa kisha dashur ta dija nga ç’anë i ka “ardhë” Gjyshit ai “Zëri” magjik! - i tha Bardha Gjyshes.

——————————————————————

New Jork – Gaillard, 18-20 korrik 2020