Lasgush Poradeci: Poezi dhe biografia

Kroi i fshatit tone
I
 
Kroi i fshatit tone, uje i kulluar,
ç'na buron nga mali, dyke mërmëruar
Vene e mbushin uje vashat anembanë
cipëzën me hoja lidhur mënjanë;
cipëzën e bardhë, cipëzën e kuqe,
gushën si zëmbaku, buzët si burbuqe.

 

E si mbushin uje, bubu ç'm'u ka hije,
ndaj kthehen prap me hap nusërije
ndezur yll i ballit si yll shenjtërie.

 

II

 

Kroi i fshatit tonë, ngjyr' ergjënd i lyer
që nga rrez' e malit ç'na buron rrembyer.

 

Venë e pinë uje trimat anembanë
takijen me lule, përmbi sy mënjanë.

 

Takijen e dlirë, takijen e nxirrë
Buzën në të qeshur... më të psherëtirë...

 

Mbrënave kur uji mërmëron nga-dalë,
vjen t'i thotë trimi vashës nj'a dy fjalë:

 

Vashëzën bujare që po vin në krua
Siç'e përshëndeta, siç'm'u turpërua
Papu ula kryet e shikova si grua

III

Kroi i fìshatit t'onë, tetë sylynjarë
nër tetë krahina qënke kroj i parë

qënke një në botë, s'paskërke të dytë
ç'na shëroke plagët, ç'na shëroke sytë.

Kroi i fshatit tonë, n'atë mal me fletë,

derdhet aq i egër, derdhet aq i qetë

posi malli i zemrës mu në gji të shkretë

Derdhet aq i egër, derdhet aq i qetë,

posi malli i vashës, që djeg në të fshehtë,

posi malli i trimit, që buçet përjetë,

obobo. si malli, që nuk vdes përjetë.

Maja e çelur

Lulet lulëzuan
me të parë djellë
kushedi ç'duruan
që kur janë mbjellë:

që kur u përzien
me rër' e me ujë,
dhe u lagn' e u lyen
pa bujë e rrëmujë.
Pa zë psherëtimi,
zë e vaj të kotë,
i ngurroj thellimi
nënë dhen' e ftohtë.
Edhe balt' e ndotur,
edhe llum' i ndyrë
i patnë përlotur
me ngjyrë e mënxyrë.
Ato piperonin
me një sulm i qetë
dhe mbinin e shkonin
që përposh përpjetë.
Që ngaj errësira
brenda në dhè thellë
ndillnin krejt të lira
dritën edhe qelltë.
Sa me rënd' i mbante
rrënj' e balt' e nxirë
dh' i tërhiqte e s'i ndante
për në fundësirë,
dhe sa m'i padukur
edhe sa m'i zjarrtë
ishte sulm' i bukur
për në qiejt' e lartë,
aq më lirë e fshehur,
dh' aq më me ngadalë
rritnin pa pandehur
sulmin e pandalë:
Dhe ja, ndizet era
mbi barishte e bimë!
Ja! qesh pranëvera
nëpër ngashërime!
Ja! sa lul' e qetë
çeli gjinë e sajë,
përmbi degë e fletë
atje lart në majë!

Dimër

Shpirti im që sot u mbyll
Dhe gëzimin m'a përzuri.
Nëpër mal e nëpër pyll
Zu dëbora prej qëkuri.

Bjenë flokët një-nga-një
Mi katundin e shkretuar.
Dyke mardhur nënë të
Dheri fjet e ri mbuluar
Flet nga-dal e shpirti im,
Dhe në zi pikoj si fleta,
Pa me qit as pipëlim
Tërë fili, tërë jeta.
Në kaq heshtje-e qetësi
Ndjej vajtimthin e një shpesi:
Psherëtin me zë te ti
Jet' e trembur se mos vdesi...

Vallja e yjve

Yjtë-e ndezur si fingjill,
Që vërtiten palë-palë,
Prej mosgjëje zunë fill
Plot me jetë-e mall të valë.

Zunë fill me dashuri
Që kur bota zu të ngjizet,
Pa sikush për shok të ti
Përvëlohet edhe ndizet.
Ndizet ças edhe për ças,
E si kurrë s'ka të shuar,
Pa pushim i vete pas
Me një sulm të llaftaruar.
E si kurrë nuku mund
Ylli yllin që t'a kapë
Rrotull qiejve pa fund
Venë-e-vinë-e-venë prapë...
.......................................
.......................................
.......................................
.......................................
Do të venë fluturim
Kudo janë-e kudo s'janë,
Nëpër qjell që s'ka mbarim,
As fillim, as fund, as anë.
Kur mi të, kur nënë të,
Kur me hire-e kur pa hire,
Do përëajnë gjithënjë
Hapësirë...shkretëtire...
Ata ikin varg-e-varg
Me një etje të pashuar:
Sesà fellë-e sesà larg
Shoq me shoq u pat larguar!...
Kùsh j-u fali-aq dëshërim,
Dh'aqë zjarr e aqë flakë,
Dh'i gatoj me aq durim
Yjtë-e lum e varfanjakë?
Se do një, si për çudi,
Ku prej syresh rreh të ftohet,
Shoq i vet, nga mall'i ti,
Më me zjarr zë përvëlohet...
Dh'i vjen qark më me vërtik
E me dhembje më të nxehtë,
E si ik...si gjithë ik...
E pushton me zjarr të vetë:
Sa më pak e shmbëllen:
Aq më shumë-e ndjek dëshira...
Pa nga malli që s'e gjen,
Dridhet gjithë hapësira.
...Kur po ja! Se që përtej
Ndriten erërat nga pakë:
Yll-i çdukur nëpër qiej
Vetëtiu e mori flakë:
J-a pat shtënë me një ças,
Mun në mes në kraharuar,
Shoq' i vet q'i sillej pàs
Me një sulm të llaftaruar;
Q'e kish flakën mun në gji,
Q'e zhuritte dashurija,
që çkëlqente me zili
Rrotull rrezeve të tija.
Yll i mjerë e yll i lum!
Yll i lum e yll i mjerë!
Sapo drita t'u përgjum,
Sheh një shoq nëpër skëterë;
Ay vin... e gjith vin...,
Gjith më pranë... -e gjith më pranë...-
Sesà ndrin e vetëtin!...
Sesà ndjen një gas pa anë!...
Sesa ndritesh përsëri!
Sesì ndizesh përsëpari!
Sesì djek me dashuri
Posi yll margaritari!...
Dashuri! Heu! Mall i ri!
Dashuri! këng' e durimit!
Ti liri! Ti robëri!
Ti valim i shkrepëtimit!
........................................
........................................
........................................
........................................
Yjtë-e ndezur aqë larg.
Lozin vallen e dëshirës
Dyke ndritur varg-e-varg
Nëpër terr të errësirës.

Gjarpërushja

Haj të mirremi për dore,
Nep-ma zemrën që ma more,
Gjarpërushe pikëlore

M'u vrapo q'andej matanë,
më qëndro në zemër pranë,
M'i vështro sa lot më lanë.
Të fjalonemi ngadalë,
të pushtonemi pa fjalë,
Plot me afsh e duf të valë.
Me atë vetull-vetulluar,
Me atë shtatin-gjarpëruar,
Me ato kraha-fluturuar
Vetullo,moj vetullushe!
Gjarpëro,moj gjarpërushe!
Fluturo,moj fluturushe!

Kush ta fali Bukurinë

Kush ta fali bukurinë
Që t'ë më trerosh të zinë!

Kur të pashë për të vluar,
Pëllumbeshë pendë-shkruar,
Bubu! plumb në kraharuar,
Plumb që vret dyke gjëmuar!
Mbledhur shoqet me një qoshe,
Diç, m'ju flisje, dic m'ju thoshe,
Gushë-e-llërë-e-gji-bardhoshe.
Pa me syçkëzat e tua,
Sy-larme! ç'më fole mua.
Leshrave t'ju binte hija,
Yll i ndezur me shkëndija,
Ndezur mun në mes në ballë,
Të më vesh në dhè të gjallë.                             

 Biorafia

Lasgush Poradeci lindi më 27 dhjetor 1899 në Pogradec, në një familje me tradita atdhetare. Në moshën 10-vjeçare e dërguan për të vazhduar studimet në Manastir dhe më vonë në Athinë, ku mbaroi liceun. Më 1921 ai shkoi në Rumani, për të ndjekur studimet e larta. Duke qenë pa bursë dhe pa asnjë ndihmë, ai u detyrua të punonte dhe njëkohësisht të studionte. Në Bukuresht ai u lidh me lëvizjen atdhetare të kolonisë shqiptare, u miqësua me Asdrenin e atdhetarë të tjerë shqiptarë dhe u zgjodh edhe sekretar i përgjithshëm i Kolonisë. Në verën e vitit 1924 Qeveria e Fan Nolit i dha bursë dhe kështu arriti t'i përfundojë studimet e larta në Grac (Austri) në Fakultetin e Filologjisë Romano-Gjermane.Në dallim nga poetët e Rilindjes, që megjithë origjinalitetin e tyre kishin tipare të përbashkëta, poetët e shquar të periudhës së Pavarësisë Noli, Fishta, Poradeci, Migjeni, janë krejtësisht të ndryshëm nga njëri-tjetri si nga formimi, nga prirja e tyre, ashtu edhe nga interesat e synimet.
Lasgush Poradeci e jetoi Rilindjen ne periudhën e shpërthimit të kryengritjeve të mëdha për liri. Në veprën e këtij romantiku të fundit të letërsisë sonë jetoi shqetësimi atdhetar i mbrojtjes së kombit dhe të traditës së Rilindjes, ashtu sikurse edhe dëshira për triumfin e pikëpamjeve demokratike, shqetësimi për një emancipim të përgjithshëm kulturor e shpirtëror të shoqërisë shqiptare.
Ai është nga lirikët tanë më të mëdhenj, i cili u shqua për sensibilitetin dhe ëmbëlsinë poetike me të cilën i këndoi Shqipërisë dhe dashurisë.
Në vitin 1933, u botua vëllimi i tij i parë "Vallja e yjeve", dhe më 1937, u botua vëllimi i dytë "Ylli i zemrës". Pas Luftës së Dytë Botërore Lasgush Poradeci e vazhdoi veprimtarinë krijuese, por u mor edhe me përkthime. Ai shkroi, veç të tjerash, poemat "Eskursioni teologjik i Sokratit", "Mbi ta", "Kamadeva", baladat për Muharrem e Reshit Çollakun. Gjithashtu, përktheu disa nga kryeveprat e letërsisë botërore si "Eugjen Onjegin" të Pushkinit, lirikat e Lermontovit, të Bllokut, Poemat e Hajnes, të Majakovskit e Miçkieviçit, lirikat e Gëtes dhe Hajnes, poezi të Lanaut, Brehtit; Hygoit, Mysesë, Bajronit; Shellit, Bërnsit, të Emineskut etj.
Më 12 nëntor të vitit 1987, Lasgush Poradeci, vdiq, duke lënë pas një krijimtari të bukur, e cila kishte fituar zemran e lexuesit dhe kishte tërhequr vëmendjen e disa studiuesve të shquar të kulturë sonë si Eqerem Çabej, Skënder Luarasi, Mitrush Kuteli, Sabri Hamiti, Ismail Kadare, Rexhep Ismajli etj. Si një personalitet i shquar dhe poet i vërtetë ai nuk ua nënshtroi kurrë artin e tij kërkesave dhe synimeve të diktaturës. Për këtë arsye ai u la në një gjendje ekonomike të rëndë dhe pothuaj në harresë nga shtypi zyrtar. Vetëm në vitin 1989 mundi të botohet vepra e tij e plotë.